Ege Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir.
İlkçağ'dan beri bölgede yerleşim bölgeleri mevcuttur. Günümüze kadar ayakta kalan Efes gibi antik kentler mevcuttur. Bölge, Kurtuluş Savaşı'nın en önemli savaşlarına sahne olmuştur. Kütahya ve Afyon bu savaşların geçtiği illerden bazılarıdır.
İl merkezleri baz alındığında Ege Bölgesi sınırları içinde yer alan iller şunlardır:
Ege Denizi'nin yerinde eskiden Egeid karası bulunmaktaydı. Bu kara parçasının çökmesi sonucunda bugünkü adalar ve yarımadalar meydana geldi. Bölge dağları kıyıya dik uzandığı için kıyı girintili-çıkıntılı, Enine Kıyı Tipidir. Kıyıda birçok körfez, koy, yarımada ve buruna rastlanır. Edremit, Çandarlı, İzmir, Kuşadası, Güllük, Gökova başlıca körfezleridir. Reşadiye, Bozburun, Dilek ve İzmir - Karaburun başlıca yarımadalarıdır. Ege kıyıları girintili-çıkıntılı olduğu için en uzun kıyımızdır. Muğla, 1.100 km. kıyı şeridi ile en uzun kıyıya sahip ildir.
Asıl Ege Bölümü faylanma hareketlerine uğradığı için Kaz Dağı, Madra Dağı, Yunt Dağı, [Bozdağlar], Aydın Dağları faylanma sonucu yüksekte kalmış horstlardır. Bu bölümde, Alaçam, Eğrigöz, Murat ve Sandıklı Dağları vardır.
İç Batı Anadolu Bölümünde Yazılıkaya Platosu, [Tavas]- [Çivril] Banaz-Örencik ovaları vardır. Asıl Ege Bölümünde horstlar arasında kalan grabenler birer alüvyon ovasıdır. Bunlar Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes ovalarıdır. Bunlar aynı adı taşıyan ve bol alüvyon taşıyan, akarsuları tarafından oluşturulmuştur. Akarsuların döküldükleri yerlerde de delta ovaları da oluşmuştur.
Bakırçay, Gediz Nehri, Küçük Menderes Nehri, Büyük Menderes Nehri başlıca akarsularıdır. Anadolu’da Susurluk ve Sakarya kolları da bulunmaktadır.İçeri gidildikçe graben ovaları bulunur.Bu ovalar sonradan oluşmuş dağların çarpmasıyla girintili-çıkıntılı oluşmuştur.
Tarım ve hayvancılık [değiştir]
Bölgenin yurt ekonomisine katkısı daha çok tarım alanındadır. Bölümler arasında iklim ve yeryüzü şekillerinin farklı olmasına bağlı olarak yetiştirilen ürünler arasında da farklılık ve çeşit vardır.
- Tütün: Kıyı ovalarında yetiştirilir. Ülke üretiminin %65’ini yetiştirir. Birinci sıradadır.
- Pamuk: Asıl Ege Bölümündeki alüvyal ovalarda ve özellikle güneye yakın bölgelerde yetiştirilir. Ülke üretiminin %40'ını sağlar. ikinci sıradadır.
- Zeytin: Kıyı kesiminde, özellikle Edremit Körfezi çevresinde yetiştirilir. Birinci sıradadır.
- İncir: En çok Büyük Menderes vadisinde yetiştirilir. Birinci sıradadır.
- Turunçgiller: En çok Akdeniz ikliminin görüldüğü kıyı bölümünde yetiştirilir.
- Üzüm: En çok Gediz Vadisi'nde yetiştirilir. Ülke üretiminin %35’ini sağlarken birinci sırada yer alır. Alaşehir, Sarıgöl ve Turgutlu üzümü meşhurudur.
- Haşhaş: İç Batı Anadolu'da Afyon, Uşak ve Kütahya çevresinde kontrollü olarak yetiştirilir.
- Şekerpancarı: İç Batı Anadolu Bölümü'nde
- Tahıllar: Ege kıyılarında
Yeraltı kaynakları [değiştir]
- Krom: Muğla, Denizli, Kütahya.
- Demir: Balıkesir ve Kütahya. Birinci sıradadır.
- Linyit: Kütahya, Manisa, Muğla ve Denizli. Birinci sıradadır.
- Civa: Uşak ve İzmir. Birinci sıradadır.
- Bor: Kütahya ve Eskişehir.
- Manganez: Uşak, Afyon ve Denizli.
- Mermer: Afyon ve Denizli.
- Titanyum: İzmir ve Manisa. Birinci sıradadır.
- Zımpara Taşı: Muğla, Aydın ve İzmir.
- Uranyum: Manisa, Aydın ve Uşak.
- Tuz: İzmir-Çamaltı. Birinci sıradadır.
- Altın: İzmir (Bergama) ve Uşak (Eşme)'de çıkmaktadır.
Sanayi bakımından Marmara Bölgesi'nden sonra ikinci sırada gelir. Bölümler arasında gelişmişlik ve sanayi oranı bakımından büyük farklılık vardır. Asıl Ege Bölümü sanayi bakımından daha gelişmiştir. Zaten bölgenin en büyük ve gelişmiş kenti İzmir’de bu bölümde yer alır. İzmir sanayisi, fuarı, ve ihracat limanı ile önemli bir kentimizdir. İzmir’de Aliağa Petrol Rafinerisi de bulunmaktadır.İzmir'de otomotiv,madeni eşya,kimya,seramik,dokuma,çimento,sigara ve zeytinyağı,Edremit ve Ayvalık'ta zeytinyağı,Aydın,Denizli ve Manisa'da dokuma,Uşak'ta şeker,dokuma ve deri,Afyon'da şeker,çimento,kağıt ve mermer,Uşak,Gördes,Kula,Demirci ve Simav'da halıcılık sektörleri vardır.
Bölge ekonomisine ayrıca hidroelektrik,termik santraller ve jeotermal enerji santralleri de katkı sağlar.
Yatağan-Muğla, Tunçbilek-Kütahya, Soma-Manisa'da termik santraller vardır. Türkiye'nin tek jeotermal santrali Sarayköy, Denizli'de bulunmaktadır. Bölgedeki hidroelektrik santralleri arasında Demirköprü (Demirci, Körübaşı, Salihli-Manisa), Adıgüzel (Güney-Denizli) ve Kemer (Bozdoğan-Aydın) sayılabilir. İzmir, Türkiye'nin en büyük ihracat limanıdır.
Nüfus ve yerleşme [değiştir]
2000 sayımına göre bölgenin nüfusu 8,9 milyondur. Nüfus yoğunluğu km²’ye 96 kişidir. Bu Türkiye ortalamasına biraz üstündedir. En yoğun nüfuslu ikinci bölgedir. Kentsel nüfus daha fazladır (% 61). %65 olan Türkiye ortalamasına yakındır. Nüfus kıyılarda, alüvyal ovalarda yoğunlaşmıştır. İç kesimlere gidildikçe yükseltinin artması ve iklimin setleşmesi nedeniyle nüfus yoğunluğu azalır. Buralarda da nüfus maden işletmelerinin çevresine ve ovalara toplanmıştır. Kıyıda Menteşe Yöresi de dağlık alan olması nedeniyle az nüfuslanmıştır. Nüfus artış hızı binde 16’dır. (Türkiye binde 18,3).
Bölgenin batısında bulunan verimli tarım alanlarında iklim şartları da elverişli olduğu için ticari tarım ürün çeşitliliği fazladir. Yetistirilen ürünler;
- Zeytin (%58): Bölgenin batisindaki çöküntü ovalari ve kenarlarinda tarimi yapilabilmektedir. En fazla Edremit-Ayvalik-Burhaniye çevresinde yogunluk kazanmistir.
- Üzüm (%40): Manisa, Izmir ve Denizli çevresinde üretilen çekirdeksiz üzümler kurutulmaktadir. Önemli ihracat ürünümüzdür.
- Hashas (%86): Devlet kontrolünde Afyon basta olmak üzere, Usak, Kütahya, Denizli ve son olarak ta Manisa’nin bazi ilçelerinde tarimi yapilmaktadir.
- Tütün (%55): Bölgenin batisinda Manisa, Izmir, Aydin, Mugla, Denizli çevrelerinde tarimi gelismistir.
- Incir (%82): En fazla Aydin çevresinde (B.ve K.Menderes ovalarinda) tarimi yapilmaktadir.
- Pamuk (%39): Bölgenin batisindaki bütün çöküntü ovalarinda tarimi yapilmaktadir.
- Patates: Izmir-Ödemis çevresinde yogun olarak tarimi yapilir.
Turunçgiller (%11): Bölgenin batisinda Izmir’e kadar olan güney kiyilarinda tarimi yapilir. Ayrica iç kesimlere kadar (150-200 km) da sokulabilmektedir. Sebebi daglarin denize dik olmasidir.
- Sebze (%20): Bölgenin batisinda kislarin ilik geçmesinden dolayi seracilik faaliyetleri ile sebze üretimi bütün yil yapilabilmektedir.
- Susam (%24): Batidaki çöküntü ovalarinda tarimi yapilabilmektedir.
- Bugday (%10): Bölgenin her yerinde bugday yetistirilebilmektedir. Ancak daha çok Iç Bati Anadolu Bölümünde tarimi gelismistir.
- Arpa (%14): Tarimi daha çok iç kesimlerde gelismistir.
- S.Pancari(%11): Afyon , Usak, Kütahya çevresinde tarimi gelişmiştir.
Büyük kentler çevresinde (Izmir-Manisa-Denizli) kümes hayvanciligi, Mugla, Aydin, Izmir, Manisa çevresinde aricilik, kiyilarda balikçilik( Bodrum-Marmaris kiyilarinda sünger avciligi da yapilir), Mentese yöresinde kil keçisi yetistiriciligi gelismistir. Ayrica seker fabrikalari ile büyük kentler çevresinde büyük bas hayvancilik, iç kesimlerde de koyun yetistiriciligi gelismistir.
- Linyit: Türkiye’de en fazla linyitin çikarildigi ve en kaliteli linyitlerin bulundugu bölgemizdir. Linyit yataklari fazla oldugu için termik santraller de fazladir. Bölgede Linyit; Manisa(Soma), Aydin, Mugla (Yatagan ), Kütahya (Tavsanli,Tunçbilek, Seyit Ömer, Degirmisaz) ve Denizli çevresinde çikarilmaktadir.
- Demir: Edremit (Kaz dagi) çevresinde çikarilir.
- Bor Mineralleri: Kütahya-Emet
- Civa: Izmir (Ödemis-Karaburun-Çesme), Uşak (Eşme)
- Tuz: Izmir-Çamalti Tuzlasi
- Mermer: Afyon, Kütahya, Manisa çevresi
- Krom: Kütahya, Mugla çevresi.
- Zimparatasi: Izmir-Aydin-Mugla çevresi
- Altın: Bergama-İzmir, Eşme-Uşak
===Sanayi=== Marmara Bölgesi'nden sonra sanayinin en fazla geliştiği bölgedir.
- Dokuma: Denizli, Aydin (Nazilli) Izmir, Manisa .
- Petro-kimya: Izmir-Aliaga.
- Deri-Kösele: Izmir, Manisa, Uşak
- Seker: Afyon, Uşak, Kütahya
- Çini-porselen: Kütahya
- Çimento: Izmir, Denizli, Afyon
- Gübre: Kütahya ,Izmir
- Termik santral: Mugla (Yatagan-Gökova), Manisa-Soma, Kütahya (Tunçbilek-Seyitömer)
- Jeotermal enerji santrali: Denizli-Sarayköy
- Hali-Kilim: Uşak (Eşme), Manisa (Kula,Demirci, Gördes), Kütahya (Simav), Mugla-Milas, Denizli-Tavas.
- Kagit: Afyon-Çay, Izmir
- Otomotiv: Izmir
- Elektronik esya: Izmir, Manisa, Aydin-Nazilli, Denizli,
- Mobilya: Izmir-Karabaglar
- Deterjan: Izmir, Manisa
- Ilaç: Izmir
- Sigara: Izmir, Manisa-Akhisar (Açilmayi bekliyor)
- Seramik: Kütahya, Manisa (Turgutlu-Akhisar)
- Tugla-Kiremit: Manisa (Turgutlu-Salihli-Alasehir-Akhisar), Aydin
Nüfus bakımından illerin sırası şöyledir *:
- İzmir = 3,370,866
- Manisa = 1,260,169
- Aydın = 953,006
- Denizli = 843,122
- Afyon = 812,416
- Muğla = 717,384
- Kütahya = 656,716
- Uşak = 322,654
* Veriler 2000 yılı nüfus sayımı sonuçlarıdır.
Ege Bölgesi, Marmara Bölgesi'nden sonra turizm geliri en fazla ikinci bölgedir. Akdeniz ikliminin görüldüğü kıyılar deniz turizmi açısından zengindir. Bunlardan Çeşme, Kuşadası, Didim, Bodrum en ünlüleridir. Bölgede İlkçağ uygarlıklarından ve Türk Devletleri'nden kalan tarihi eserlerde turistlerin ilgisini çeken yerlerdir. Bu tarihi yerler İzmir'deki Efes ve Bergama, Milet, Muğla'da Bodrum Kalesi ve Halikarnas Müzesi, Kütahya'da ki Frig Vadisidir.Seferihisar’daki Teos Antik Kenti, Karagöl ve Sığacık Kalesi'dir. Ulubey-Eşme (Uşak) civarlarında derin vadilerle çevrili dünyanın 2. büyük kanyonları bulunmaktadır.
Bölge turizminde Denizli'deki dünyaca ünlü Pamukkale' de önemli yer tutar. |
